Loneitu Hriat Tur Puanchhuahna
-Source-
FU Chin Dan
Issued by
Agriculture Department Govt. of Mizoram
Fu (Saccharum officiniarum L) hi state dang ngaihtuah chuan Mizoramah hian kan ching tlem em em a. Tunah hian Saitualah KVI in Gur and Khansary Plant, (Kurtai leh chini siamna khawl) nikhata chini quintal 56 her chhuak thei tur an bun a. Hemi khawl chawm hi kan mawhphurhna a ni a. Tuna kan Fu chin leh kan chin dan hi chu a hlawk lo em em a. Chuvangin Loneitute kan hlawkpui zawk theih nan a chin dan dik leh hlawk zawk kan zir zel a ngai a ni.
A CHI TUR LAK DAN :- Fu kung ler lam no chin hi a chi atan a tha ber a. A chi(sett) pakhat zelin chang (mit) pathum emaw pali emaw zel a nei tur a ni. Hetiang (sett) 20,000 atanga 26,000 vel hi hectare khata chin atan a tawk a ni. A chi hi natna lak atangin a him tur a ni. A chi tur tan chhumna kha han en ila, a chhung chu rawng sen in a lo kah raih chuan Red rot, natna a vei tihna a ni a. Chin tel ve tur a ni lova, halral vek tur a ni.
A CHI DAMDAWIA SAWISAK DAN :- Fu chi tur kan tan bun te chu tan bun veleh Tuilum (Hot water treatment) 45°C-50°C a sa ah darkar khat atanga darkar hnih chiah tur a ni. Chumi hnuah lin hmain Captaf emaw Bavistin emaw gm5 tui litres khat a chawhpawlh hisap a, darkar 1 chiah tur a ni. Tin, Dithane M-45, gm10 tui litres khat a chawhpawlh hisap pawh a hman theih tho a ni.
A LEILUNG DUH ZAWNG :- Hmun rualrem, thli nat vak lohna, lei thur lohna hmun (6.0-8.0 pH), sawntlung lei, ramtha lei leh Changtual leiah te a tha duh ber a. Fu china tur lei thur tehna a 6.0 pH aia a hniam chuan chinai quintal 10-20 hectare khatah chawhpawlh tur a ni. (Agri. Deptt. ah Lei Exam tir ni se).
LEILUNG BUATSAIH LEH A CHI LIN DAN :- March thla leh April thla hi Mizoramah chuan Fu lian hun tha ber a ni. Favang lai September leh October-ah te pawh a lin theih bawk.
Mual tan zawngin inches 4-6 a thuk in inzawm patin ngil takin lei laihkhuar tur a ni, chutah chuan insi patin a mit sir lam hawi vekin Fu chi te chu mut chhuah tir vek tur a ni. Chutah 5cm a chhahin lei a vur tur a ni. Mual tan zawnga Fu khur tur laihkhuar chu metre khat zelin a tlar leh tlar chu inhlat tur a ni a, ral atang chuan terrace ang mai a lo ni dawn a ni.
FERTILIZER :- Fu hian leitha a heh em em mai a. Fu quintal 700 thar chhuahna lei atangin Nitrogen Kg 85-110, Phosphorus Kg 180-330 leh Potash Kg 160-190 leh Calcium Kg 70-80 a eiral thin a ni. Chuvangin kum tinin a hmun ngaia Fu chinna hmunah chuan Fertilizer tam tawk kan pek loh chuan kum reiloteah kan lei a da vek mai dawn a ni. Lei thur zawng leh al zawngte a in an loh thin em avangin fertilizer pek danah huam zau deuh ila.
Urea – 250-350 Kg/ha
DAP – 50-100 Kg/ha
MOP – 75-150 Kg/ha
Urea :- Fu chi lin dawnah a chanve pek a, a la bang zawng chu rihvur vawi khatna rualin ni 45-60 naah pek tur a ni.
DAP :- Fu chi lin dawnah avaiin Urea pek rualin Fu chi lin huna pek a, a dang zawng chu Urea tum hnihna pek ruala pek leh tur. Fu chawr hunah chuan Fertilizer te hi Fu dep a pek tur a nil ova. Fu kung atanga inches 4-6 a hla-ah pek tur a ni.
Rihvur : A lin atanga thla 1 ½ -2 ah thlawh fai pahin, lei tlem rihvur tur a ni a, a vawi hnihna chu rihvur vawithumna atanga chhutin thla 1 ½ ah rihvur leh tur a ni. Hnimin a dip loh nan a khat tawkin thlawhfai tur a ni. A hnahrote pawh paihfai fo bawk tur a ni.
Seng hun : Fu te hian a puitlin tak tak hma loh chuan thlum an siam belh reng a, a hna hnuai lam atangin a ro chhova, a hnah hring a awm tak mang loh hian a than a kin ta tihna a ni. Hetih hunah hian lei hrulah tan chhum a, a hnah hrinna chin zelah tan chhum tur a ni.
PLANT PROTECTION (VENHIMNA LAM)
a) Tlumpi, Fanghmir etc. : Sevin Power khur tinah a chi dah hma a phul ngei ngei tur a ni.
b) Fu nget (Borers) : He pangang hian Fu a tichhe nasa thei hle a, a ven nan May leh June thla inkar velah kar hnih vel zel danah a hnuai-a damdawi a engemaw ber hian kah tur a ni.
c) Woody aphids, Mealy bugs leh Thrips : Hengte hi rannung te reuh te te an ni a. Fu tui an hip thin a ni. Heng rannungte hian Fu kung an bawm chuan heng damdawi te hian kah a tha. (Ha. Khat zel atan).
FU NATNA TE :-
Red rod (a tawih sen) : Red rod natna hi Fu ten an vei chuan a kung a rova, a thi mai thin a ni. Fu kung a ti sawng a, a hnah a rova, tin Fu kung han sah phel chuan a chhung a sen ruak thin a ni.
He natan hi Fu kungin a vei tawh chuan tihdam leh chi a ni tawh lova. Chuvangin a chi lamah fimkhur a ngai em em a ni. A chi atana kan hman ten he natna hi an vei tur a ni lo reng reng a ni. Fu kung bul hnaihah tui tling a awm tur a nilova, Fu kung natna nei ni-a hriat reng reng chu paih nghal zel tur a ni bawk. Tin, heng natna veite hi a bul chawp a kar chhuah vek a halral tur a ni.
Fu huanah he natna hi a hluar hle a nih chuan a hun hma deuhvah pawh seng zawh vek a, a bulte nen kar chhuah vek a, a thar hlaka thla 4-5 hnuah chin that leh a hlawk ber.
WILT (A VUAI) : A chunga kan han sawi tak te nen hian a inang viau a. Amaherawhchu he natnaah hi chuan a chhung sen tan tlang zawng a var kual a awm ve lo. A tih dan tur kan sawi tawh ho kha he natna chungchangah pawh hian tih ve tur a ni.
RATOONING : (Fu chi thar phun lova a bul chawr rin nghal).
Ratooning kan tih dawn reng rengin Fu kungte hi a bul thei ang bera sahchhum tur a ni a. Tin, lei tih pawn a awm pawhin hengte hi halfai vek tur a ni. Chutilochu, Fu bul chhungril atang ni lovin, Fu kung peng/puak mai mai a to chhuak ve thei a, heng hi chu an thar hlawk ve thei lo. Tin, Fu kung hrisel vak lo tan Ratooning hi a tha lo. Fu tha ah pawh kum khat bak hetiang hian tih tur a ni lo.
Hetianga Fu bul chawr kan rin dawn chuan Fu kung kha sah chhum a, a hmun thenfai zawh velah Fertilizer pek leh nghal tur a ni a, hetiang hian pek tum hram tur a ni.
Urea- Kg 100
DAP- Kg 80 Ha. khat atan
MOP- Kg 70
Kan sawi tawh ang khan Fu te hian leitha an heh viau a. Chini atana her tlak leh kurtai atana her tlak thar tur chuan kan sawi tawh ang hian tih tum hram a tha. Kan lo tih tawh dan thin hmang pawhin kan lo thar hlawk tawh thin pawh a ni mai thei e. Amaherawhchu mithiam ten rei tak an zir hnua tha ber ni a an hriat a ni a, chuvangin thil hlui te chu kalsan-a thil thar tha zawk hman thiam hi Thuthlunghlui atanga Thuthlungthar kaina a ni e.
HRIAT TURTE :
1. 30cm. hian fit khat a tluk
2. 1cm. hi zungte bawk vel a ni.
3. Ha. khat hi buh tin hnih leh a chanve hmun a ni.
4. Ha. khatah chuan acre hnih leh a chanve a awm.
5. Acre khat leh buh tin khat hmun a intluk.
6. Acre khatah chuan Bigha thum a awm